Gündem İstanbul, Adem Karabayır / Özel Haber
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) mezunu Şehir Planlayıcısı ve Bilirkişi Yüksek Mimar Cemil Coşkun Budak, Gündem İstanbul’a verdiği röportajda İstanbul geneli ve Zeytinburnu ilçesindeki kentsel dönüşüm süreçlerini değerlendirdi. Budak, mevcut uygulamaların bilimsel verilerden yoksun olduğunu ve kentsel dönüşüm yerine “binayı yenileme” odaklı bir yaklaşımın şehri 30-40 yıl geriye götüreceğini savundu.
“Kentsel Dönüşüm Değil, Bina Yenileme”
Adem Karabayır’ın “Türkiye ve İstanbul’daki kentsel dönüşüm çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusuna Budak, şu yanıtı verdi:
“Bir plancı ve mimar olarak, yapılanların bilimsel verilere dayalı olup olmadığını değerlendirmem gerekiyor. Bence bu kentsel dönüşüm değil, binayı yenileme. Bu, geleceğimizi 30-40 yıl erteleme anlamına geliyor. Dönüşümler ada bazlı, büyük ölçekli planlamalarla yapılmalı. Zeytinburnu’nda altyapı ve planlama odaklı projeler görmüyoruz. Bina bazlı çözümler, ilave katlar ve hızlı inşaatlar kısa vadeli çözümler sunuyor ama şehrin geleceğine hançer vuruyor.”
Budak, bu süreçte yerel yönetimlerin yeterince sorumluluk almadığını vurguladı. “Yerel yönetimler, bilimsel verilere dayalı, şehircilik kriterlerine uygun çalışmalı. Gaziosmanpaşa, Bağcılar ve Esenler gibi ilçelerde bu tür projelere destek veriliyor, ancak Zeytinburnu’nda karar vericiler ilçenin dinamiklerine uzak. Zeytinburnu halkı, planlama süreçlerine dahil edilmiyor; projeler dışarıdan dayatılıyor,” dedi.
Zeytinburnu’na Şehircilikte Sıfır Puan
Karabayır’ın “Zeytinburnu’na şehircilik açısından 10 üzerinden kaç puan verirsiniz?” sorusuna Budak sert bir yanıt verdi:
“Şehircilik ve kentsel dönüşüm açısından Zeytinburnu hiçbir geçer not alamaz. Yapılaşmada belki 8 puan verilir, çünkü ilçede 800’den fazla ruhsatlı inşaat var ve Zeytinburnu adeta şantiyeye döndü. Ancak otopark, yeşil alan ve yaşanabilir kaldırımlar gibi temel ihtiyaçlar göz ardı ediliyor. Örneğin, 1200 metrekarelik bir arsada otoparksız bina yapılıyor. Bu, çağdaş bir yapı değil. Belediye bu konuda suça ortak oluyor.”
Budak, otopark sorununun çözümsüz bırakılmasının gelecekte ciddi sorunlara yol açacağını belirtti: “İleride insanlar otopark yüzünden birbirine girebilir. Zeytinburnu’nun meydanları, sembol yapıları ya da yaşanabilir alanları yok. Bu eksiklikler için çözüm üretilmiyor.”
Vatandaşlar Mağdur: Sözleşmelere Dikkat!
Kentsel dönüşüm süreçlerinde vatandaşların yaşadığı mağduriyetlere de değinen Budak, sözleşmelerin noterlerde yeterince denetlenmediğini vurguladı. “Vatandaşlar, noterlerde değişen sözleşmelerle mağdur oluyor. ‘Saldım çayıra, Mevla’m kayıra’ mantığıyla imza atılıyor. İnsanlar neye imza attığını bilmiyor,” dedi.
Budak, Zeytinburnu’nda ada bazlı projeler için vatandaşlara rehberlik yaptıklarını anlattı: “Bağcılar’daki Başak A.Ş. gibi kuruluşların kullandığı, TOKİ ve Kiptaş’ın uyguladığı sözleşme modellerini örnek alarak vatandaşlara öneriler sunuyoruz. 30’dan fazla WhatsApp grubunda bu modelleri paylaşıyoruz. Vatandaşlar, noter onayı almadan ve ön protokoller tamamlanmadan evlerini terk etmemeli.”
Ön protokollerin bağlayıcılığına da dikkat çeken Budak, “Seyitnizam Mahallesi’nde %51 imza toplandı, ama proje 7 yıl ilerlemedi. İnsanlar mağdur oldu. Ön sözleşmeler detaylı ve noter sözleşmesiyle uyumlu olmalı. Vatandaşlar noterlere güvenmemeli; son anda değiştirilen sözleşmelerle kandırılıyorlar,” uyarısında bulundu.
Belediyelere Çağrı: “Elinizi Taşın Altına Koyun”
Budak, belediyelerin kentsel dönüşümde daha aktif rol alması gerektiğini vurguladı: “Bağcılar’da 22 bin, Esenler’de 30-40 bin konut ada bazlı dönüştü. Belediyeler planlama yapıyor, müteahhitlerle görüşüyor, süreci yönetiyor. Zeytinburnu’nda ise belediye ‘Başınızın çaresine bakın’ diyor. Otopark, yeşil alan, sosyal donatılar için belediyeler taşın altına elini koymalı.”
Planlama süreçlerinde uzman eksikliğine de dikkat çeken Budak, “Zeytinburnu’nda plan tadilatlarına deneyimsiz kişiler imza atıyor. İşin ehline teslim edilmesi lazım, ama bu Türkiye’de zor,” dedi.
Vatandaşlara Tavsiyeler
Budak, kentsel dönüşüm sürecinde vatandaşlara şu tavsiyelerde bulundu:
- Sözleşmelere Dikkat: Ön protokoller noter sözleşmesiyle uyumlu olmalı. Noterlerde değişen sözleşmelere karşı uyanık olun.
- Ada Bazlı Dönüşüm: Bireysel bina yenileme yerine ada bazlı projeler hedeflenmeli.
- Uzman Danışmanlık: Bilirkişi ve deneyimli mimarlarla çalışılmalı.
- Belediyeden Destek: Belediyeler sürece dahil edilmeli; vatandaşlar yalnız bırakılmamalı.
- Evleri Kötü Durumda Olanlar: Evlerini mutlaka yenilesinler.
Zeytinburnu’nun kentsel dönüşüm serüveni, Budak’ın ifadeleriyle, hem umut hem de hayal kırıklığı barındırıyor. Şehir planlamasında bilimsel ve uzun vadeli çözümler yerine kısa vadeli uygulamaların tercih edilmesi, ilçenin geleceğini tehdit ediyor. Budak’ın çağrısı net: “Şehircilikte planlama ve uzmanlık şart. Aksi takdirde, Zeytinburnu 30 yıl sonra aynı sorunlarla boğuşacak.”
